HABERLER

İçmesuyu temin şebekeleri, en yüksek noktadaki aboneye (kritik nokta) yüksek tüketimin olduğu saatlerde yeterli su ulaştırılacak şekilde tasarlanmıştır. Gün içinde izole bölge giriş noktası ile Kritik Nokta arasında tüketim yüksek olduğundan dolayı, kritik noktadaki basınç azalır. Gece ise su tüketimi (dolayısıyla su hızı) düşük olduğu için izole bölgeye giren suyun basıncı artar. Bu nedenle aslında tüketimin en düşük olduğu saatlerde gerek olmamasına rağmen şebeke olabilecek en yüksek basınca maruz kalmaktadır. 

Yüksek basınçtan dolayı yeni arızalar meydana gelmekte, mevcut arızalar büyümekte ve yüksek miktarda su kaybı meydana gelmektedir. Yüksek su tüketiminin olduğu saatlerde şebekeye sabit çıkış basıncı verildiğinde, şebekenin kritik noktalarında basınç düşmektedir (bknz. Şekil-1). Bu basınç düşüşü şebekenin yüksek ve/veya uç noktalarında meydana gelmektedir. Düşük su tüketiminin olduğu saatlerde ise şebekeye sabit çıkış basıncı verildiğinde, tüm şebekede basınç yükselmektedir (bknz. şekil-1) . Bunların önüne geçmek için İçmesuyu temin şebekelerinde dinamik basınç kontrolüne ihtiyaç bulunmaktadır (bknz. Şekil-2).

Malatya ilinde daha önce İdare tarafından izole edilmiş bir bölgede su kayıplarının azaltılması amacıyla pilot basınç yönetimi çalışması yapılmıştır. Bu çalışma ile aşağıdaki kazanımlar hedeflenmiştir:

• Gece su tüketiminin az olduğu saatlerde basıncı minimum seviyeye getirerek su kayıplarını azaltmak,
• Kritik noktalarda (şebekenin en yüksek noktasında bulunan abone) konumlandırılacak olan veri kaydedici sayesinde abone basıncını sürekli izleyerek kritik noktadaki basıncı kontrol etmek. Kritik noktaya gece-gündüz stabil basınç vermek,
• Yüksek basınçtan kaynaklanan arızaları önlemek ve böylece işletim maliyetini azaltmak,
• Şebekeye ihtiyacı kadar basınç vererek mevcut şebekenin ömrünü uzatmak

İdare tarafından hazırlanan ölçüm odalarına, Elektronik BKV Kontrolörü, DN150 çapında Basınç Düzenleyici Kontrol Vanası (BKV), DN150 çapında Flanşlı Ultrasonik Debimetre ve DN150 çapında pislik tutucu montajları yapılmıştır. Ayrıca şebekenin en yüksek kotundaki binanın girişine Kritik Nokta Dataloggerı montajı yapılarak şebekenin en yüksek kotundaki abonenin düşük basınç alması engellenmiştir.

Resim 1 (sol) ve 2 (sağ): İzole Ölçüm Odasına Konumlandırılan Ekipmanların Fotoğrafları

Pilot çalışma kapsamında Elektronik BKV Kontrolörü devreye alındıktan sonra 1 haftalık süreler ile sırasıyla aşağıdaki basınç yönetimi metotları uygulanmıştır:

1. BKV Kontrolörü Devre Dışındayken Sadece Veri Kaydı (29.01 – 5.02.2018)
2. BKV Kontrolörü Devrede - Sabit Basınç (13 – 20.02.2018)
3. BKV Kontrolörü Devrede – Debiye Duyarlı Basınç Kontrolü (20 – 27.02.2018)

Grafik 1’de yer alan mavi renkli grafik debiyi, kırmızı renkli grafik giriş basıncını, turuncu renkli grafik ise çıkış basıncını ifade etmektedir. Grafikten görüleceği üzere ilk hafta turuncu renkteki çıkış basıncına herhangi bir müdahale yapılmamış, ikinci hafta 40mss sabit çıkış basıncına ayarlanmış, üçücü hafta ise debiye duyarlı çıkış basıncına geçilmiştir. Debiye duyarlı çıkış basıncında, debimetreden gelen debi verisini dikkate alarak elektronik BKV kontrolörü dinamik olarak BKV çıkış basıncını ayarlamaktadır. Bu ayarlamaları yaparken sistem ayrıca kritik noktadan gelen basınç değerlendirini de dikakte alarak bu noktada hedeflenen basınç değerini sağlayacak şekilde çalışmaktadır.


Tablo 1: Haftalık Verilerin Karşılaştırılması
 

• Yukarıdaki tablodan görüleceği üzere, çıkış basıncına müdahale edilmeyen ilk hafta bölgeye toplam 29.785 m³ su temin edilmiştir. Bu hafta ortalama çıkış basıncı 49,2 mss ve minimum gece debisi 44 l/s olarak ölçülmiştür.
• İkinci haftada ise çıkış basıncı Elektronik BKV Kontrolörüne merkezden gönderilen bir komut ile sabit 40mss olacak şekilde ayarlanmıştır. Bu hafta ortalama çıkış basıncı 40 mss ve minimum gece debisi  32,9l/s; bölgeye temin edilen su miktarı ise 23.750 m³ olarak ölçülmüştür. Sabit basınç verilerek bir önceki haftaya kıyasla minimum gece debisi 11,1 l/s, bölgeye verilen toplam su miktarı ise 6.035 m³/hafta azaltılmıştır.
• Üçüncü haftada ise çıkış basıncı yine Elektronik BKV Kontrolörüne merkezden gönderilen bir komut ile debiye duyarlı olacak şekilde ayarlanmıştır. Bu hafta ortalama çıkış basıncı 31,6 mss ve minimum gece debisi  23 l/s; bölgeye temin edilen su miktarı ise 19.151 m³ olarak ölçülmüştür. Debiye duyarlı basınç ayarı ile minimum gece debisi bir önceki haftaya kıyasla 9,9 l/s, bölgeye verilen toplam su miktarı ise  4.599 m³/hafta azaltılmıştır.
• Elde edilen haftalık veriler aylık olarak oranlandığında pilot uygulama ile aylık 42.500 m3 su tasarrufu yapıldığı tespit edilmiştir.